Qanaacada dadweynaha

Qanaacada dadweynaha markaan ka hadlaayo ujeedada aan kala jeedo waxaan filayaa qof walba inuu fahmayo, waa dadweynaha ama shacabka oo la kasbado waliba dowladda ay kasbato oo jaceelka dowladda loo qabo ay badato laakiin sidaan aragno dadku kuma qanacsana dowladda, dowladduna waa dareensantahay in dadka aysan kasban laakiin inta aana u gudbin faahfaahinta sababaha keenay isfahan waaga u dhexeeya dowladda iyo shacabka aan is waydiino su’aalahan

Dowladda miyaa kasoo bixi la’ waajibaadkeedii dowladnimo?

Ma shacabkaa burburkii la qabsaday oo dowladda qaban la’

Mise shacabku waa bisilyihiine waxaa jira aqoon yari ah sida dadka loo kasbado?

Hadaba anakoo su’aalahaas maskaxdeena ku jiraan aan hoos ugu soo degno qodobkeena aanna idin tuso sida xaaladda tahay, sababtaan waxaan u kala qaadaynaa mid shacabku leeyahay iyo tu’ dowladdu leedahay

Hadaba aan ku horeyno eedaha shacabku leeyahay keenayna in ay dowladda ka fogaadaan ayna is fahmi waayaan

1.      Aqoonta  shacabka ee dowladda oo yar

Sababta ugu horeysa uguna wayn oo keentay dadku inay moodaan dowladda inay tahay wax aysan ayagu lahayn oo markaas ay ku riixaan inta yaroo dowladda madaxda ka ah ama ay ka dhigtaan dowladda ruux la siman oo kale oo aysan ihtimaam siin waa aqoonta dadku u leeyahay dowladnimada iyo wanaageeda oo yar, dadku waxay badi dhasheen markii dowladdu dhacday iyo kuwa markaas joogay oo wax badan aan dowladda ka aqoon qaarna dowladda waaba soo arkeen laakiin xumaan ay ku arkeen ayayba uga caroodeen tu’ dambana ma aaminin

Markaa intii yareyd oo dowladda taqaanay oona jecleed waxaa ka batay intii kale ee aqoontooda iyo ciilku u diiday “somaali waxay dhahdaa biyo kaa badan waa ku maasheeyaan” taasina waxay keentay in muuqaalkii shacabka uu noqdo dowlad diid

2.      Qabyaalad

Qabyaaladu waa mid ka mid ah sababaha kalsoonida shacabka loo waayay, tusaale ahaan markii la doorto ra’iisul barlamaan qolo walbaa waxay isku rabtaa inay hesho madaxweyne ama ra’isul wasaare sadexdaas  janaga ma ahan wax Soomaali oo dhan deeqa waxayna keenaysaa markii qabiil waayo wuxuu rabay inuu borobogaando bilaabo uuna qabiilkiisa iyo kuwa kale oo qadayba yiraahdo  reer hebel iyo reer hebel ayaa isku koobay ayadoo keenaysa dadka aan dowladda aqoon iyo kuwa necebba ay kasii didaan dowladda

Labadaas qodob waxay ahaayeen kuwa aan is leeyahay waa kuwa ugu saamaynta badan ee niyadda shacabka iyo fikirkooda badalay, laakiin eeda shacabka oo qura malahane dowladduna waa leedahay waliba kuwa ka badan kuwa shacabka maxaa yeelay waxaa la yiri “nin xil qaaday eed qaad” hadaba kuwa dowladda leedahay anigoo u kala hor marin doona sida ay u kala saamayn badan yihiin ayaa waxaa ka mid ah

1.      bixin la’aanta adeega bulshada

adeega bulashada waxaa la yiraah wax kasta oo adeeg ah oo dowladda ay tahay inay u fidiso dadka ayagoo sii kala muhiimsan laakiin kuwa aasaasiga ah dadkuna uusan ka maarmin waxaa ka mid ah waxbarashada, caafimaadka, biyaha iyo korontada iyo waddooyinka hadaba aan fiirino wadankeeda waxa ka jira oo adeeg ah mid ka mid ah kuwaan dowladdu ma siisaa shacabka jawaabtu ma adka waa maya marka laga reebo barnaamijka aada dugsiyada oo waxtarkiisa cidna aysan ka war hayn dowladda dayacday baahida aasaasiga waxa shacabku raacaan oo ay ku kasban karto maxay tahay?

2.     Saamaynta dowladda oo yar

Saamaynta dowladda iyo hadal haynta ay bulshada ku leedahay oo yar waxay keentay in dadku ku dhawaado inuu iloobo dowladda iyo wax qabadkeeda dadku ayagoo u jeeda dowladda ayaysan waxna ku darsan, meelihii dowladda dadka ka saamayn lahayd ayaa maqan sida canshuurihii iyo aminigii

3.      Dowladda oo shacabka wax ka qaadan

Wada shaqayntu waxay imaanaysaa markii ay ladaba dhinacba ka jirto wax is dhaafsi shacabka oo qura kama imaanayso in la wada shaqeeyo dowladda oo la rabay inay samayso barnaamijyo ay dadka fikirkooda ku aruursanayso uga qaadanayso wixii saxan taas ma samayn, laakiin taas badalkeeda go’aanka madaxda ayaa leh, waxaa kaloo la rabay in ay dadka isugu yeerto xamuraha degmooyinka ulana wadaagto ra’yigooda iyo wixii ay baahi qabaan waana mid keeni karta iska warqab iyo xog wadaagid, xarumaha degmooyinka waxaa loo dhisay wacyi galinba shacabka ee inay haawadaan looguma talo galin

4.     Aminiga oo kala dhiman

Siyaadaha wadanka ee iska soo horjeeda iyo dagaalka ayaa qof waliba u diidan inuu fikirkiisa soo bandhigo wax kasta oo uu qabana keentay inuu caloosha ku haysto qofkii dowladda taageersanaa talo fiicana u hayay ma hadli karo maxaa yeelay waxay ku keeni kartaa dhibaato maxa yeelay aminigiisa dowladdu ma damaanad qaadi karto shacabkuna maahan hogaamiye kooxeed is difaaci kara hadduuba noloshiisa maareysto ayuu nasiib leeyahay shacabku wuxuu taagan yahay “meeshii maroodi ku dagaalo caws ayaa ku gacan galay” taasina waa midda maanta shacabka Soomaaliyeed haysata

caqabadaas labada dhinac ka jira awgood waxaa yar in dadka iyo dowladda ay ka dhexeyso isku qanacsanaan iyo wada shaqayn xalkana wuxuu ku jiraa oo ay kalsoonida kusoo laaban kartaa in marka hore la xalliyo dhibaatooyinka iyo caqabadaha jira oo aan ahayn waliba kuwa layska indha tiri karo wax walibana waxay lagu xallin karaa in aasaaska hawsha laga saxo

Soomaali waxay tiraah “Quraan Alif ka qaloocday Al-Baqra kama tooso”

F.G wax kasta oo qoran waa fikradayda gaarka ah cidina ilama wadaagso wixii qalad ahina waa mid aniga iga dhacay

Mohamed Deik Taako

Wixii afkaar iyo talo ah fadlan iigu soo dir

Email:deeqaxmad15@hotmail.com

Facebook: www.facebook.com/deeqtaakko