Caqabadaha haysta siyaasadda Dalka

Caqabadaha haysta siyaasadda Soomaalida ee aan maanta jeclahay inaan wax ka qoro waa siyaadda dalka ka jirta oo qof kasta oo waxa garanaya uu u jeedo inay wax ka qaldan yihiin sababahaas siyaasad xumada keenay waa fara badan yihiin oo qofba aragtidiisa meel ayuu ku sheegi lahaa oo cillado gooni ah ayuu la imaan lahaa laakiin kuwa ugu waaweyn oo keenay inaan aduunka siyaasad ahaan ka harno waxaa ka mid ah

Siyaasadda oo loo galo qabiil

Qofka kusoo biiraya siyaasadda marka hore malahan aqoon siyaasadeed ama uma bisla inuu hormar ka sameeyo laakiin waxa kaliya oo uu ugalayo ayaa waxay tahay qabiil hebel siyaasadda waa ka dhex muuqdaa ama beel hebel waxay leedahay nin wasiir ah, maalin kasta dadku waa kusheekeystaan qabiilka madaxweynaha ah ama raisul wasaaraha, marka beeshaada magaceeda dadku ha hadal hayeen iyo qabiilkaada hala barto dadka siyaasada u galaya waa fashilka ugu wayn oo siyaasad xumada noo horseeday

Siyaasad Sad bursi ku dhisan

Waxaa kaloo ka mid ah sababaha burburka siyaasadeed keenay in dadka danta ay siyaasadda ka leeyihiin ay tahay kaliya nafci ka hel ama sad bursi taasina waxay keentay in qofka siyaasiga ah waxyaaba badan oo fakar u baahan iyo go’aan adag ka qaadasho uu hunguri dartiis uga gudbo ama sahalba ku saxiixo, haddii hoggaanka siyaasadeed uu wax walba dhaafsado dana shaqsiyadeed dalka siyaasadiisa intey ku dambeyn kartaa?

Cawaaqibta ka dhalan karta siyaasad xumada

1.      Qaybo ka mid ah wadanka oo luma

Waxaa dhacaysa haddii siyaasaddaadu xumaato oo aad awood darayso in qayb ka mid ah wadan aad lumiso dhul ahaan oo laga yaabo in wadan kale uu iska qaato asagoo uga faa’iidaysanaaya adeeg xumo haysata ama ka warqabid la’aan ay dawladoodu iska ilowdo anakoo iska indha tirayn wadada uu hadda dalka ku socdo miyaanay muuqan in Soomaaliya ay luminayso dhul badan oo isugu jira bad iyo birri, Ethiopia dhul ay dagto Soomaalida Galbeed ayay naga haysatay saas oo ay tahayna nooguma simin oo wali damac intaas ka dheer ayaa ku jira oo faragalinteeduna waa joogto, waxaa kaloo dhul nooga maqnaa Kenya hadana dhulkaas waa ku samri wayday oo hankeedii waa uu soo laba lixaadsaday hadda waxayba ku hammi wayntahay inay qaadato qayb baddeena ka mid ah oo la sheegay inuu Gaas ku jiro, Siyaasad xumada jirta waxaa ka mid ah in dacwad loo gudbiyay maxkamadda caalamiga ah ee caddaaladda dadkii na difaaci lahaana aan la diyaarin, Kenya ayada maxkamadda sare ee dalkaas waxay magacawday guddi sharci yaqaano ah oo baddeena u difaaca anaguna warqad kaliya ayaan inta gaynay ka aamusnay xataa uma eka siyaasiyiintu kuwa dadaal wada, hala ogaado xukunka badda waxaa uu ku xiran yahay sida laysku difaaco badaas haddaan qareemo u samaysan wayno faraheena ayay ka bixi doontaa mar hadduu xukun dhacana racfaan malahan, meesha kitaab laysku xukumi maayo ee afkaa wax lagu dhacsan doonaa! Marka anaga yaa inoo maqan? Yaase noo doodaaya?

2.     Awoodda oo dalka gaari waysa

Siyaasaddu haday aas aaska ka xumaado waxay noqon kartaa in wadanka maamulkiisa uu ka liito dhanka siyaasada taasina ay keento xukunada dowladda iyo amarada ay ka hir gali waayaan qaybo ka mid ah wadanka oo qabiil uu ka taliyo, waxa ka jira Soomaaliland ama puntland iyo inay u dhaqmaan wadan gooni u taagan waxaa sabab u ah siyaasad xumada ka jirta dalka waxay hadda maamuladaas marayaan inay ku dhawaaqeen inay xariirka u jerayaan Dowladda dhexe ayadoo aan aragno in la xisaabtan uusan muuqan iyo go’aan laga qaadanaayo maamuladaas iyo xataa wax lagu heshiinaayo midbana

3.     Adeega bulshada oo xumaada

Siyaasadda wanaagsan waa sababta koowaad ee keenta in sifiican loo hir galiyo adeega bulshada taas badalkeedana haddii siyaasadu xumaato ama qorshe fiican aan loo dajin waxay keenaysaa in la dayaco adeegii bulshadana aan la gaarsiin ama wax ka yar dadka wax ku filan in la gaarsiiyo adeeg la’aanta waxaa keeni kara in la musuqmaasuqo qarashkii loogu tala galay illeen qofka maamulaya ayaaba markii hore sad bursi meesha u yimide ama qorshihii iyo siyaasaddii oo markii hore dalmayay

Sidee lagu xalliyaa Siyaad xumadeena

Aqoonyahanadeena shaqa la’aanta laamiyada la fadhiya oo waxay soo barteen aan laga faa’iidaysan iyo  ra’yigooda oo aan lagaba qaadan oo meel ah iyo dad nolosha ka dhacsanaa xilli dheer oo siyaasadda sare ka mid ah waa laba qodob oo la rabo in laga gudbo waxayna ila tahay  in taasi xal u noqon karto siyaasad xumada Soomaaliya dib u dhigtay.

Midda kale odayaasha ku dhaw xilligii nasiinada ama shaqa ka fariisiga in siyaasadda laga bixiyo laguna ekeeyo in tala ay soo jeediyaan oo kaliya badalkoodana la isticmaalo dhalinyaro waa mid ayana keeni karta hab siyaasadeedkeena oo wanaagsanaada

Kaabe qabiilada siyaasadda saamaynta joogtada ku haya haddii ay ahaan lahayd soo xulidda xildhibaanada, wasiirada ama buuxinta jago wasaaradeed oo banaan waa caqabad si loo helo siyaasiyiin aqoon iyo karti waa in lagu saleeyaa jagooyinka dowladda maxaa taqaan oo laga daayo yaa taqaan “xalka siyaasadda dalku wuxuu ku jirtaa maskaxda shacabka”.

Mohamed Deik Taako

Wixii afkaar iyo talo ah fadlan iigu soo dir

Email:deeqaxmad15@hotmail.com       

Facebook: www.facebook.com/deeqtaakko