KUMA JIREE KUTLO II SAMEE

Qormadaan la magac baxday kuma jiree kutlo ii samee waxay fikir ahaanteedu igu dhalatay markii laba kutlo oo hore ay samaysmeen ayadoo kutlo kasta ay samaysan keeda sabab u ahayd  markii danahooda ay ka dhex waayeen xukuumadda.

Waxaana sii xoojiyay qorista qormadaan markii maanta ay samaysantay kutlo ama urur kale oo xildhibaano ku midaysan yihiin siday sheegeena danta umadda ay rabaan inay wax u qabtaan laakiin meesha dan shacab aysan ooline waxa loo socdaa ay tahay dana gaar ah iyo xukuumadda igu dar.

Hadaba waxaan rabaa inaan dib u fiirino kutlooyinka hadda jira xilligii ay samaysmeen sababaha keenay samaysankooda iyo mid waliba danta laga lahaa.

1.    KUTLADA BADBAADO QARAN

Kutladaan waxaa ka dambeeyay samaysankeeda markii xildhibaanada qaar ka mid ah ay sheegeen inay mooshin ka keenayaan xukuumaddii Cabdiweli Sheekh ayaa wasiiro xildhibaano ahaa iyo qaar ka mid ah baarlamaanka ay samaysteen ururkaas loogu magac daray  badbaadinta qarankan laakiin looga dan lahaa badbaadinta Cabdiweli Sheekh.

Ayadoo looga dan lahaa xubnihii markaas xilka wasiirnimo hayay ama wasiiro ku xigeen inay xilkooda sii adkaystaan ayna kursiga ku celiyaan raiisulwasaare Cabdiweli Sheekh, kutladaas xubnihii ku jiray waxay dhawr jeer is hor taag ku sameeyeen kulan uu baarlamaanku lahaa oo la rabay in mooshinka ka dhan ah Raiisulwasaaraha loogu qaybiyo xildhibaanada.

Waxay gaareen heer ay buugii xaadirinta xadaan oo asagii dhan la waayay waxay kaloo sameeyeen inay buug kaloo la keenay jeexjeexaan waxay soo qaateen firinbiyo iyo boorar ay ku qoran yihiin hal haysyo kala duwan.

Hadaba suaashu waxay tahay qofkii wax diidaniba hadduu buuq iyo qaylo kiciyo side baarlamaanku rabaa inay dadka wax ugu qabtaan, tan kale oo meesha taala waxaytahay markii arin la isku qabsado oo la rabo in lagu kala baxo shaciga sida dastuurku qabo waa in cod loo qaadaa.

Hadaba xubnaha baarlamaanka ee ku jira kutlada badbaado qaran waxaa 80 ama 82 xubnood sida ayaguba ay sheegeen marka haddii fikirkii ay aaminsanaayeen oo ahaa codka kalsoonida inay siiyaan raiisul wasaare Cabdiweli lagu raaci waayo oo baarlamaanka intiisa badan fikirkaas ay kasoo horjeysteen waa inay raacaan meesha loo badan yahay.

Markii la joogo baarlamaanka dhexdiisa waxaa lagu dhaqmaa sharciga ah “Majority leads minority”  oo ah meeshuu codku u bato waa in la raacaa laakiin kutlada magaceeda ka dhigatay badbaatinta qaranka waxaad moodaa inay arintaas ag mareen oo ay fiirsadeen go’aankii ay rabeen in baarlamaanku qaato waxayna qas iyo hor istaag ku sameeyeen kulankii baarlamaanka iyo danihii umadda,

Waxay kaloo caqabad ku noqdeen in cod la qaado iyo in qof waliba wuxuu rabo uu soo bandhigo laakiin maalmo kadib waxaa mooshinkii loo qaybiyay baarlamaankii ayadoona codka kalsoonida laga laabtay raiisul wasaare Cabdiweli Sheekh

2.    KUTLADA TOOSINTA TALADA QARANKA

Kutladaan lagu magacaabo toosinta talada qaranka waxaa hor kacaya wasiiro ka mid ahaa xukuumadihii hore waxayna samaysantay kadib markii wasiiro ku jiray xukuumadda Cabdiweli sheekh una ololaynayay in codka kalsoonida lagala laabto xukuumadaa ay kasoo mid noqon waayeen xukuumaddii ku xigtay.

Wasiirada iyo xildhibaana kutladaan ku jira waxay dadaal badan ugu jireen rididdii xukuumaddii hore waxayna filayeen in xukuumadda cusub ay kusoo laabtaan laakiin markii laga soo tagay waxay ku dhawaaqeen kutladaan oo loogu tala galay inay waxay raban ay helaan ama mucaarado kala hor yimaadaan xukuumad walba.

Haddii xilka wasiirnimada ama wasiir kuxigeenku uu saan u macaan yahay oo la’aantiis mucaaarado la samaynayo maxaad u malaysaa in xilka raiisulwasaaruhu leeyahay haddiise wasiirnimadaadii ama wasiir ku xigeenkaagii aad iguba gacantaada ku dumisay codkii kalsoonidana iskala laabatay yay tahay cidda kusoo magacaabaysaahi oo hadana beri aad codka kalsoonida kala laabanaysid raiisulwasaaruhu miyuusan ogayn siyaasaddii hore mise qasab ayaa meesha jira.

Kutladaan haday tahay mid qaranka toosinaysa waxaa looga baahnaa in mar hore lagu dhaqaawo maxaa yeelay qaranka soomaaliyeed maanta ma qaloocan ee horuu u qaloocnaa ee kutlo laga leeyahay dana shaqsiyadeed yaan shacabka soomaaliyeed looga dhigan mid wax u qabanaysa 

3.    MADASHA (KUTLADA) MASLAXADA GUUD

Waa madashii ama kutladdii sadexaad oo ay samaystaan  qayb ka mid ah baarlmaanka soomaaliyeed ayadoo lagu raadinayo danaha xubnaha kor kacaya kutlada oo ku gorgortamaya in ay xil ka helaan xukuumadda cusub ee dhawaan la magacaabay oo ayleeyihiin hadaan iska waynay waa inaan mucaaradnaa.

Kutladaan waxaa hor boodaya xildhibaano wasiiro kuxigeeno qaarkood ay ka ahaayeen xukuumaddii raiisuwasaare Cumar Cabdirashiid uu la laabtay taasoo markaas caqabad ay kasoo wajahday labadii kutladood ee markaas jiray waxa taageersanaana ay ahaayeen xildhibaanadii xilka ka hayay xukuumadaas iyo in yar oo lilaahi iska ahaa.

Kutladaan cusub waxa keenay inay samaystaan ururkaan waxay tahay xilka loo magacaabay laakiin aysan calfane baarlamaanku ka kala tuuray sidaas darteed ayaguna waa inaymaarkooda kala tuuraan wixi dantooda ay ka waayaan soomaalina ilaahey ayaa u maqan.

GUNAANAD

Kutlooyinkaan iska soo daba dhacaya ee xildhibaanadu ay samaynayaan waxaa ay sharaf dhac u keenaysaa baarlmaanka soomaaliyeed oo kooxdii maslaxadeeda ka waysaba way samaysan doonaan waxay kaloo muujin doonaan ugu dambeyn inay yiraahaan danteenu hadaysan meesha ku jirin kutladeenuna waa diiday.

Taasna waxaa tusaale u ah dadka kutlooyinka ku jira ee waliba hogaaminaya haddii laga dhigo wasiir waxaa cad inaysan diidayn ee ay kutlada haddii xataa ay kala diri karaan way isku dayayaan inay burburiyaan

Tan kale baarlmaanku asagaaba kutlo ah oo hal koox ah marka wax aan ku qornayn dastuurka oo aan sharci ahayn meesha hala daayo baarlamaankuna ha ogaado inuu shacabka malato marka danta shacabka ha eegaan haddii ay sharaf ka rabaan bulshada ay matalaan taasi dhib inay ku tahayna waaba iska cadahaye.

Waxaan kusoo gabagabayna kutlo badatay kurbo shacab waxaan ahayn masoo kordhinaysee baarlamaanku haka waantoobaan

Mohamed Deik Tako

Deeqaxmad15@hotmail.com